Η στερεοταξία είναι μία σχετικά παλαιά και “μηχανική” μέθοδος – εξαιρετικά ακριβής όμως – με εφαρμογή μόνο στο κεφάλι, ενώ η νευροπλοήγηση αποτελεί την “ηλεκτρονική” της εξέλιξη και έχει πολύ ευρύτερες εφαρμογές και στον εγκέφαλο αλλά και στη σπονδυλική στήλη.

Στη νευροπλοήγηση, η απεικονιστική εξέταση του ασθενούς, π.χ. μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, εισάγεται σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και αμέσως πριν την έναρξη της επέμβασης το κεφάλι του ασθενούς σαρώνεται (“σκανάρεται” επί το νεοελληνικόν) με ένα ειδικό εργαλείο το οποίο εγγράφει (με τη βοήθεια ειδικής κάμερας και ενός σταθερού αντικειμένου που λειτουργεί ώε σημείο αναφοράς) τη θέση της κεφαλής του ασθενούς στο χώρο του χειρουργείου. Κατά τη διάρκεια τηε επέμβασης, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται μπορούν να αναγνωρίζονται από την ειδική κάμερα και επομένως ο υπολογιστής μπορεί να προσδιορίζει επακριβώς τη θέση τους στο χώρο σε σχέση με το “σημείο αναφοράς”, άρα και σε σχέση με το σώμα του ασθενούς. Αυτές τις πληροφορίες τις συνδυάζει και προβάλλει σε οθόνη μπροστά στα μάτια του χειρουργού την εικόνα του ασθενούς (π.χ. τη μαγνητική τομογραφία) και ταυτόχρονα τα εργαλεία του χειρουργού μέσα στον εγκέφαλο, και σε πραγματικό χρόνο καθώς εξελίσεται η επέμβαση.

Εάν θα θέλαμε να το παραλληλίσουμε με το GPS του αυτοκινήτου, ο χάρτης είναι η απεικονιστική εξέταση του ασθενούς, οι δορυφόροι είναι η κάμερα και το στίγμα του αυτοκινήτου είναι το χειρουργικό εργαλείο. Έτσι, ο οδηγός / χειρουργός γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται τα εργαλεία του  και τί υπάρχει βαθύτερα από εκεί που μπορεί να δεί.

Πού χρησιμοποιείται;

Η νευροπλοήγηση χρησιμοποιείται κυρίως στις βιοψίες όγκων εγκεφάλου, στην αφαίρεση των όγκων αυτών, στη λειτουργική νευροχειρουργική (εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση – DBS π.χ. για τη νόσο Parkinson) και σε σπονδυλοδεσίες (σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης με τη βοήθεια κοχλιών και κλωβών).

Σε περιπτώσεις όγκων εγκεφάλου όπου η φύση τους δεν είναι ξεκάθαρη και η αναγκαιότητα / ασφάλεια της εξαίρεσης είναι αμφισβητήσιμη, μέσω μίας μικρής οπής μια βελόνη κατευθύνεται στον όγκο και τμήμα του λαμβάνεται ώστε να μπορεί να εξετασθεί και να καθορισθεί η φύση του και στη συνέχεια η θεραπευτική στρατηγική. Επίσης, στην αφαίρεση όγκων εγκεφάλου η νευροπλοήγηση προσφέρει ασφάλεια και ακρίβεια, βοηθώντας στην αποφυγή βλαβών στον υγιή εγκέφαλο. Σε συνδυασμό δε με τον διεγχειρητικό υπέρηχο, προσφέρει καλύτερη εκτίμηση της πορείας της επέμβασης και επιτρέπει μεγαλύτερη ακρίβεια στους χειρισμούς.

Η εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση (κυριότερη εφαρμογή της οποίας αποτελεί η επεμβάσεις για τη ν. Parkinson) θα ήταν αδύνατη χωρίς τη στερεοταξία / νευροπλήγηση, καθώς δομές τις τάξης των χιλιοστών πρέπει να στοχευθούν με ακρίβεια στις βαθύτερες περιοχές του εγκεφάλου, χωρίς να παραβλαφθούν οι γύρω περιοχές.

Η δυνατότητα της διεγχειρητικής αξονικής τομογραφίας έδωσε πολλές επιπλέον εφαρμογές στη συγκεκριμένη τεχνολογία με κυριότερη την επέκταση της χρήσης της στη σπονδυλική στήλη. Έτσι, κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων στη σπονδυλική στήλη ο νευροχειρουργός έχει τη δυνατότητα να βλέπει μπροστά του στην οθόνη δομές οι οποίες βρίσκενται βαθύτερα και να μπορεί να αποφεύγει ευαίσθητα στοιχεία, τραυματισμός των οποίων θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική βλάβη (αναπηρία, απώλεια ζωής). Καθώς παρακάμπτεται η ανάγκη για συνεχή λήψη ακτινογραφιών, η επέμβαση γίνεται συντομότερα και ο χρόνος έκθεσης σε ακτινοβολία μειώνεται. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στις διαδερμικές τεχνικές, (Ελάχιστα Επεμβατικές Τεχνικές) με κυριότερη την εφαρμογή στις διαδερμικές σπονδυλοδεσίες. Τέλος, η αξονική τομογραφία μπορεί να επαναληφθεί πριν την ολοκλήρωση της επέμβασης και να ελεγθεί το αποτέλεσμα εάν αυτό κριθεί σκόπιμο προκειμένου να διορθωθούν τυχούσες αποκλίσεις χωρίς να χρειαστεί νέα επέμβαση στο μέλλον.