Τι είναι η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση αποτελεί την συχνότερη οστική πάθηση στον άνθρωπο και την συχνότερη αιτία καταγμάτων στους ηλικιωμένους. Στις μέρες μας έχει εξελιχθεί σε μείζον κλινικό πρόβλημα λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης και του καθιστικού τρόπου ζωής.

Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από την ελάττωση της αντοχής των οστών. Η αντοχή των οστών ελαττώνεται τόσο λόγω μείωσης της μάζας του οστού όσο και λόγω διαταραχής στην αρχιτεκτονική του.

Προκειμένου ο σκελετός μας να διατηρείται υγιής, υπάρχει η διαδικασία της οστικής ανακατασκευής. Σε αυτή την διαδικασία υπάρχει η οστική απορρόφηση, η καταστροφή και απομάκρυνση δηλαδή του παλαιού οστού μέσω των οστεοκλαστών, και ο οστικός σχηματισμος, η δημιουργία δηαλδή νέου οστού μέσω των οστεοβλαστών. Σε έναν υγιή οργανισμό υπαρχει απόλυτη ισορροπία μεταξύ των δύο αυτών λειτουργιών.

Η οστική πυκνότητα την οποία και υπολογίζουμε προκειμένου να αξιολογήσουμε την τυχόν απώλεια του οστού, καθορίζεται από την μέγιστη οστική μάζα. Η μέγιστη οστική μάζα αποκτάται σε ηλικία 18-25 ετών και εξαρτάται επί το πλείστον από παράγοντες γεννετικούς. Ωστόσο μπορεί να τροποποιήθει και να βελτιωθεί σημαντικά μέσω της άσκησης και της διατροφής που είναι πλούσια σε ασβεστιο. Αντίθετα, μείωση της μπορεί να υπάρξει λόγω διαφορων παθήσεων όπως π.χ. υπερπαραθυρεοειδισμός, ή λόγω καπνίσματος και αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ.

Παράγοντες Κινδύνου για οστεοπόρωση

• Το γυναικείο φύλο: Οι γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο σε σχέση με τους ανδρες
• Ηλικία > 60 ετών
• Παθήσεις του θυρεοειδή και των παραθυρεοειδών αδένων
• Οικογενεικό ιστορικό οστεοπόρωσης
• Χαμηλό σωματικό βάρος
• Πρόωρη εμμηνόπαυση
• Καθιστική ζωή και έλλειψη σωματικής άσκησης
• Καταναλωση αλκοόλ
• Μακροχρονια χρήση κορτιζόνης για διάστημα > των 3 μηνών

Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;

Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις η διάγνωση της οστεοπόρωσης τίθεται μετά από κάποιο κάταγμα, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις συμβαίνει χωρίς να υπάρχει σημαντική καταπόνηση του οστού, λόγω της ελάττωσης της οστικής αντοχής. Πρώιμα ωστόσο συμπτωματα αποτελούν σε πολλές περιπτώσεις τα οστικά άλγη και η απώλεια ύψους με την πρόοδο της ηλικίας.

Τα συνηθεστερα κατάγματα είναι του ισχίου , της σπονδυλικής στήλης και των οστών των άνω άκρων. (Εικόνα 3). Το ισχίο αποτελεί το πλέον συχνό κάταγμα τόσο για γυναίκες όσο και για άντρες και απαιτεί χειρουργική αντιμετώπιση.

Εμμηνόπαυση και οστεοπόρωση

Τα οιστρογόνα παίζουν βασικό ρόλο στην διαδιακασία της οστικής ανκατασκευής. Καθώς στην εμμηνόπαυση τα επίπεδα τους μειώνονται δραματικά, εμφανίζεται μία ανισορροπία μεταξύ καταστροφής και παραγωγής νέου οστού με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερη αποδόμηση από αναπαραγωγή οστου. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει απώλεια οστικής μάζας και διαταραχή της πυκνότητας και της αρχιτεκτονικής του οστού με συνέπεια την οστεοπόρωση και τον αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.

Η μέγιστη οστική απώλεια τις γυναίκες συμβαίνει στα πρώτα 2-3 έτη μετά την εμμηνόπαυση, όπου η απώλεια της οστικής μαζας είναι της τάξης του 2-5% ανά έτος. Στην συνέχεια η απώλει ελαττώνεται στο 1-1,5% ανα έτος.

Πώς μπορούμε να διαγνώσουμε έγκαιρα την οστεοπόρωση;

Πριν την εγκατασταση της οστεοπόρωσης υπάρχει η φάση της οστεοπενίας. Η φάση δηλαδή στην οποία έχει αρχίσει η απώλεια του οστιτη ιστού χωρίς να είναι ακόμη παθολογική. Στην φάση της οστεοπενίας μπορούμε να επέμβούμε χορηγώντας συμπληρώματα βιταμίνης D και ασβεστίου, αλλά και αυξάνοντας την σωματική άσκηση.

Ο έλεγχος για την οστεοπόρωση και την κατάσταση των οστών γίνεται μέσω της μέτρησης της οστικής πυκνότητας. Μέθοδος επιλογής αποτελεί η μέτρηση της απορρόφησης ακτίνων Χ διπλής ενέργειας (Dual Energy X-ray absorptiometry, DEXA). Η μέθοδος αυτή μας δίνει τη δυαντότητα να υπολογίζουμε την οστική πυκνότητα σε ποικίλες περιοχές του σώματος (σπονδυλική στήλη, αντιβράχιο, ισχίο κλπ). Οι δύο περιοχές που προτιμώνται είναι η σπονδυλική στήλη και το ισχίο. Ωστόσο, καθώς ένα μεγάλος αριθμός ανθρώπων εμφανίζει εκφύλιση της σπονδυλικής στήλης και δημιουργία οστεοφύτων λόγω ηλικίας, καλύτερα να εξετάζεται το ισχίο και μάλιστα του άκρου που δεν φέρει το βάρος του σώματος, προκειμένου η μέτρηση να είναι όσο πιο αντικειμενική γίνεται. Αν για παράδειγμα, το πόδι στο οποίο κυρίων στηριζουμε το βάρος μας είναι το δεξί, η μέτρηση πρέπει να γίνει στο αριστερο ισχίο.

Καλό είναι ολές οι γυναίκες να υποβάλλονται σε μέτρηση οστικής πυκνότητας στην φάση της κλιμακτηρίου, προκειμένου να διαγιγνώσκεται έγκαιρα τυχόν οστεοπενία και να είναι γνωστή η οστική πυκνότητα με την οποία μπαίνει η γυναίκα στην εμμηνόπαυση.

Θεραπεία Οστεοπενίας και Οστεοπόρωσης

Στην περιπτωση που διαγνωσθεί οστεοπενία χορηγούνται συμπληρώματα βιαταμίνης D και ασβεστίου. Σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες υπάρχει και η δυνατότητα χορήγησης οιστρογόνων ή ραλοξιφένης, προκειμένου να μείνει σταθερή η οστική πυκνότητα και να μην εξελιχθεί σε οστεοπόρωση. Βασικό ρόλο ωστόσο παίζει και  σωματική άσκηση. Είναι απαραίτητη η άσκηση με την μορφή βάδισης αλλά και ασκήσεων με βάρη, πάντα υπό την επίβλεψη γυμανστή. Σε αυτές τις περιπτώσεις συστήνεται άσκηση αντίστασης στην βαρύτητα, προκειμένου να υπάρξει ερέθισμα στα οστά για παραγωγή οστού. Έτσι ασκήσεις όπως η κολύμβηση, παρότι είναι ευεργετική λόγω μη καταπόνησης των ασθρώσεων, δεν βοηθούν ιδιαίτερα στην αύξηση της οστικής πυκνότητας.

Εάν διαπιστωθεί εγκατεστημένη οστεοπόρωση τα μέτρα είναι δραστικότερα και απσκοπούν αφενός στην σταθεροποίηση της οστικής μάζας και αφετέρου στην αποφυγή των καταγμάτων.

Εκτός των συμπληρώματων βιταμίνης D και ασβεστίου, φαίνεται πως στις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες σημαντική προστασία παρέχει η χορήγηση της ραλοξιφένης. Η ραλοξιφένη ανήκει στην κατηγορία των Εκλεκτικών Ρυθμιστών των Υποδοχέων Οιστρογόνων (SERMs). Πρόκειται για ουσίες που αναστέλλουν την καταστροφή του οστού με αποτελεσμα να σταθεροποιούν την οστική πυκνότητα και να αποτρέπουν έτσι σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο κατάγματος. Πρέπει εδώ να σημειωθεί πως οι έρευνες έξειξαν πως οι γυναίκες που λαμβάνουν ραλοξιφένη όχι μόνο δεν έχουν αυξηση πιθναότητας για καρκίνο μαστού αλλά αντίθετα παρουσιάζουν μείωση του κινδύνου κατά 70%.

Θεραπεία πρώτης γραμμης αποτελούν επίσης και τα διφωσφωνικά (αλενδρονάτη, δισεδρονάτη κλπ). Δρούν αναστέλλωντας την οστική απορρόφηση.

Στις πλέον συγχρονες θεραπείες της οστεοπόρωσης είναι το μονοκλωνικο αντίσωμα δενοζουμάμπη. Το αντίσωμα αυτό δεσμεύει τον παράγοντα RANKL στους οστεοκλάστες με αποτέλεσμα την αδρανοποίηση τους και την αναστολή της καταστροφής του οστού. Το σκέυασμα είναι ενέσιμο και χορηγείται μία φορά το εξάμηνο.

Πώς να προλάβουμε την οστεοπόρωση

Η πρόληψη της οστεοπόρωσης έγκυται στην σωστή διατροφή και στην αυξημένη πρόσληψη τροφών πλούσιων σε ασβέστιο. Η ένταξη της σωματικής άσκησης στην καθημερινότητα μας είναι ιδιάιτερα σημαντική καθώς και η διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ.