Η λευκοπλακία είναι μια από τις πιο συχνές καρκινικές παθήσεις καθώς προσβάλλει περίπου το 1% με 2% του πληθυσμού. Η τακτική κατανάλωση αλκοόλ, η παράλειψη των μέτρων και κανόνων υγιεινής του στόματος και κυρίως το κάπνισμα αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση της λευκοπλακίας.

Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης της λευκοπλακίας;

Όπως προαναφέρθηκε, ο κυριότερος παράγοντας που προδιαθέτει προς την εμφάνιση της λευκοπλακίας είναι το κάπνισμα. Κατά καιρούς λαμβάνουν χώρα μελέτες που δείχνουν ότι περίπου 8 στους 10 ασθενείς με λευκοπλακία είναι καπνιστές.

Πέραν του καπνίσματος, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που ενδέχεται να προκαλέσουν λευκοπλακία. Ενδεικτικά, μερικοί από αυτούς είναι ο χρόνιος τραυματισμός του βλεννογόνου του στόματος (από οδοντοστοιχίες, δόντια, άγκιστρα οδοντοστοιχιών κλπ), μερικοί ιοί των θηλωμάτων του ανθρώπου (HPV), η έκθεση σε βιομηχανικά απόβλητα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η καντιντίαση (λοίμωξη από τον μύκητα Candida). Οι πιθανότητες εμφάνισης λευκοπλακίας αυξάνονται στα άτομα 40-50 ετών, τα οποία δεν τηρούν τους κανόνες στοματικής υγιεινής και είναι καπνιστές πάνω από 10 χρόνια. Επιπλέον, ποσοστό εμφάνισης λευκοπλακίας στις γυναίκες έχει αυξηθεί, κάτι το οποίο αποδίδεται στη μεγάλη χρήση καπνού τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Μάλιστα η κακοήθης εξαλλαγή της λευκοπλακίας είναι συχνότερη σε γυναίκες.

Ποια είναι τα σημάδια της λευκοπλακίας;

Το πρώτο σημάδι της λευκοπλακίας, το οποίο μπορεί να διακρίνει ο ασθενής είναι μια λευκή πλάκα στο στόμα, η οποία δεν απομακρύνεται και σταδιακά μεγαλώνει. Όμως η σωστή διάγνωση πραγματοποιείται από τον ειδικό στοματολόγο, επειδή υπάρχουν διάφορες μορφές λευκοπλακίας, με διαφορετικό κίνδυνο εξέλιξης σε καρκίνο η καθεμία, αλλά και άλλες νόσοι στη στοματική κοιλότητα, οι οποίες μοιάζουν με λευκοπλακία.

Υπάρχουν τρεις κλινικοί τύποι της λευκοπλακίας:

• Η ομοιογενής λευκοπλακία, η οποία είναι η πιο συχνή (97% των περιπτώσεων) και διαθέτει τα χαμηλότερα ποσοστά εκδήλωσης σε καρκίνο.
• Η κοκκιώδης λευκοπλακία, η οποία παρουσιάσει τον μεγαλύτερο κίνδυνο εξαλλαγής σε καρκινική βλάβη.
• Η μυρμηκιώδης λευκοπλακία, η οποία παρουσιάσει επίσης αρκετά μεγάλο κίνδυνο εξαλλαγής.

Οι συνηθέστερες θέσεις στο στόμα όπου εμφανίζεται η πάθηση της λευκοπλακίας είναι η γλώσσα, τα ούλα, η παρειά (κοντά στη γωνία του στόματος), το κάτω χείλος, η υπερώα και το έδαφος του στόματος.

Η πιο επικίνδυνη περιοχή εμφάνισης της λευκοπλακίας είναι στο έδαφος του στόματος και στα πλάγια χείλη της γλώσσας, επειδή στις θέσεις αυτές ο κίνδυνος εξαλλαγής σε καρκινική βλάβη είναι μεγαλύτερος.

Ποιο είναι το ποσοστό κινδύνου εξαλλαγής;

Εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, ο κίνδυνος εξέλιξης της λευκοπλακίας σε καρκίνο του στόματος κυμαίνεται γύρω στο 5% με 6%. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 15% -20% στις περιοχές υψηλού κινδύνου (έδαφος του στόματος, γλώσσα).

Πως εκτιμάται το μέγεθος του κινδύνου εξαλλαγής;

Ο προσδιορισμός του κινδύνου εξαλλαγής της λευκοπλακίας είναι δύσκολος και πρέπει να γίνει, αφού πρώτα μελετηθούν λεπτομερώς τρεις παράμετροι:

• Η πρώτη και κυριότερη παράμετρος είναι η μελέτη της κλινικής μορφής της πάθησης. Ο ειδικός γναθοχειρούργος εξετάζει εάν υπάρχουν διαβρώσεις ή προεξοχές, εάν υπάρχει ή όχι αιμορραγία, εάν κατά την ψηλάφηση παρατηρείται σκληρία, καθώς και η θέση της βλάβης.
• Έπειτα πραγματοποιείται η λήψη βιοψίας και προσδιορίζονται στο μικροσκόπιο οι μεταβολές που έγιναν στα κύτταρα και στους ιστούς. Εάν για παράδειγμα, παρατηρηθούν μεταβολές στα κύτταρα και το επιθήλιο (επιθηλιακή δυσπλασία), τότε ο κίνδυνος εξαλλαγής της λευκοπλακίας αυξάνεται.
• Τέλος, με τεχνικές μοριακής βιολογίας χρειάζεται να προσδιοριστεί το αντιγόνο p53, το οποίο μας θωρακίζει από τον καρκίνο. Αν το αντιγόνο ανιχνευθεί σε μεγάλες ποσότητες, σημαίνει ότι η λευκοπλακία ήδη άρχισε να εξαλλάσσεται σε καρκινική βλάβη. Ευτυχώς, η αύξηση των μοριακών τεχνικών τα τελευταία χρόνια μας προσφέρει κι άλλους δείκτες εντοπισμού και εκτίμησης της λευκοπλακίας και του κινδύνου εξαλλαγής της.

Πώς θεραπεύεται η λευκοπλακία;

Η θεραπεία της λευκοπλακίας πραγματοποιείται με τη χειρουργική εξαίρεση της βλάβης. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι ασφαλής και απλή, καθώς γίνεται με τοπική αναισθησία στον χώρο του ιατρείου και ο κίνδυνος εξαλλαγής της λευκοπλακίας εξαλείφεται.  Όμως ο ασθενής οφείλει να διακόψει το κάπνισμα, διαφορετικά ο κίνδυνος επανεμφάνισης της λευκοπλακίας ή και εξαλλαγής της είναι μεγάλος.

Εξίσου σημαντικοί παράγοντες για τη διασφάλιση της αίσιας έκβασης της θεραπείας είναι η τήρηση των κανόνων στοματικής υγιεινής, η διόρθωση πιθανών τραυμάτων του στόματος και η τακτική παρακολούθηση του ασθενούς (ανά 4 με 6 μήνες).