Το έκζεμα ή η δερματίτιδα είναι φλεγμονή του δέρματος που ανάλογα με την κλινική εικόνα διακρίνεται σε διάφορους τύπους.

Το αλλεργικό/ ατοπικό έκζεμα, η αλλεργική/ ατοπική δερματίτιδα είναι το πιο συχνό έκζεμα/ δερματίτιδα στα παιδιά. Γι’ αυτό συχνά όταν ο παιδίατρος λέει ότι το παιδί σας έχει έκζεμα ή δερματίτιδα εννοεί το αλλεργικό έκζεμα, την αλλεργική δερματίτιδα.

Στα αλλεργικά νοσήματα υπάρχει πάντα γενετική προδιάθεση, δηλαδή το μωρό γεννιέται και κουβαλά στα γονίδιά του την προδιάθεση να εκδηλώσει αλλεργία. Όταν μάλιστα ένας γονιός έχει αλλεργικό νόσημα η πιθανότητα να αναπτύξει το παιδί του μία μορφή αλλεργίας είναι 30%, όταν και οι δύο γονείς έχουν αλλεργικό νόσημα η πιθανότητα ανέρχεται στο 70%.

Αλλεργικό έκζεμα θα εκδηλωθεί όταν το μωρό με τη γενετική προδιάθεση έρθει σε επαφή με συγκεκριμένα ερεθίσματα, όπως τροφές, λοιμώξεις, εισπνεόμενες ουσίες (αεροαλλεργιογόνα), ουσίες που έρχονται σε άμεση επαφή με το δέρμα (μάλλινα, συνθετικά, απορρυπαντικά) και άλλα.

Έχει βρεθεί ότι παιδιά που έχουν γεννηθεί συγκεκριμένη εποχή του χρόνου, για παράδειγμα στην Ιαπωνία τον Οκτώβριο όπου υπάρχουν συγκεκριμένα αεροαλλεργιογόνα, παρουσιάζουν σε αυξημένο ποσοστό τη νόσο. Και το αντίθετο, μωρά που έχουν τραφεί αποκλειστικά με θηλασμό ή τεχνητά με αγελαδινό τροποποιημένο υποαλλεργικό γάλα τους τρεις πρώτους μήνες της ζωής παρουσιάζουν σε μικρότερο ποσοστό τη νόσο.

Στους εξωτερικούς παράγοντες οφείλεται και η αύξηση της ατοπικής δερματίτιδας και των ατοπικών νοσημάτων γενικότερα τα τελευταία χρόνια. Έτσι ενώ στη δεκαετία του 1950 η συχνότητα της ατοπικής δερματίτιδας κυμαινόταν στο 3%, σήμερα αφορά κατά μέσο όρο το 10% του παιδικού πληθυσμού στην Ευρώπη, ένα δε στα τρία παιδιά έχει ένα ατοπικό νόσημα. Σε μελέτη που κάναμε το 1989 και αφορούσε 1389 παιδιά ηλικίας 5μηνών έως 6 χρονών στην Αθήνα, η συχνότητα της ατοπικής δερματίτιδας βρέθηκε 5%. Σήμερα η συχνότητα αυτή φαίνεται ότι έχει αυξηθεί.

Πώς εκδηλώνεται η ατοπική δερματίτιδα;

Εμφανίζεται μετά τον 3ο μήνα της ζωής με κοκκινίλες που συχνά ορορροούν, δηλαδή βγάζουν υγρό. Αυτό υποδηλώνει και η λέξη έκζεμα που προέρχεται από το ζέω που σημαίνει βράζω. Οι βλάβες χαρακτηριστικά εντοπίζονται στις εξωτερικές επιφάνειες των άκρων, στο κορμί και το πρόσωπο. Μετά την ηλικία των 2-3 χρόνων εντοπίζονται στις καμπτικές επιφάνειες (αγκώνες, γόνατα), ενώ η προσβολή των εκτατικών επιφανειών αποτελεί κακό προγνωστικό σημείο. Στους εφήβους οι βλάβες εντοπίζονται συνήθως στο λαιμό γύρω από τα μάτια και στη ραχιαία επιφάνεια των χεριών. Ο κνησμός, ανεξάρτητα ηλικίας, είναι έντονος και από το έντονο ξύσιμο συχνά δημιουργούνται δρυφάδες (λύσεις της συνέχειας του δέρματος) και επιμολύνσεις.

Για να τεθεί η διάγνωση της ατοπικής /αλλεργικής δερματίτιδας πρέπει να πληρούνται ορισμένα κριτήρια. Για παράδειγμα, ο κνησμός είναι υποχρεωτικό κριτήριο. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι κνησμός σε συνδυασμό με εξάνθημα σε ένα παιδί σημαίνει οπωσδήποτε αλλεργία

Επισκεφθείτε λοιπόν έγκαιρα το γιατρό σας

Θεραπεία

Εξαρτάται από το αν οι βλάβες είναι υγρές ή ξηρές. Στη δερματολογία ισχύει υγρό στο υγρό και ξηρό στο ξηρό. Έτσι αν οι βλάβες είναι υγρές συνιστώνται κομπρέσες ή ψεκασμοί με φυσιολογικό ορό ή πιτουρόνερο (υπάρχουν στα φαρμακεία πίτουρα συνήθως βρώμης) 4-6 φορές την ημέρα μέχρις ότου το δέρμα στεγνώσει. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται σε δύο με τρία 24ωρα. Στη συνέχεια εφαρμόζεται κορτιζονούχος κρέμα ήπιας ισχύος σε σχήμα προοδευτικής μείωσης, δηλαδή για παράδειγμα πρωί- βράδυ μέχρι να υπάρξει βελτίωση, μόνο πρωί άλλες τόσες μέρες σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Σε έξαρση επαναλαμβάνεται το ίδιο σχήμα θεραπείας. Για τον κνησμό χορηγείται αντιϊσταμινικό φάρμακο από το στόμα. Όταν υπάρχει μικροβιακή επιμόλυνση χορηγείται κατάλληλο αντιβιοτικό.

Τονίζεται ότι ποτέ δε θα γίνει θεραπεία στο παιδί χωρίς να υπάρξει συνεννόηση με το γιατρό. Για παράδειγμα, η χορήγηση κορτιζόνης όταν υπάρχει επιμόλυνση είναι επικίνδυνη για το παιδί.  Είναι προτιμότερη βέβαια η πρόληψη από τη θεραπεία.

Τι μέτρα πρόληψης πρέπει να λαμβάνονται;

• Το ζεστό νερό προκαλεί υπεραιμία και επιδεινώνει τη δερματίτιδα, γι’ αυτό είναι καλύτερα το νερό του μπάνιου να έχει τη θερμοκρασία του σώματος.
• Επειδή το νερό προκαλεί ξηρότητα στο δέρμα, συνίσταται η προσθήκη στο νερό του μπάνιου υδρόφιλου λαδιού και η χρήση ελαιώδους σαπουνιού.
• Το δέρμα πρέπει να διατηρείται μαλακό με συχνή επάλειψη υδατικής κρέμας ή αλοιφής. Στο δέρμα μας υπάρχει ένα φιλμ από λίπος που σαν μανδύας το προστατεύει από το περιβάλλον, ο επιδερμιδικός φραγμός. Όταν το δέρμα είναι ξηρό, αυτό σημαίνει ότι ο επιδερμιδικός φραγμός δεν είναι ακέραιος με αποτέλεσμα να επιτρέπει τη διαδερμική απώλεια νερού και να ξηραίνεται το δέρμα. Παράλληλα όμως επιτρέπει και την είσοδο ερεθιστικών ουσιών από το περιβάλλον στο δέρμα. Η επάλειψη λοιπόν με υδατική κρέμα ενισχύει ή διορθώνει τον επιδερμιδικό φραγμό.
• Σημειώνεται ότι υδατική κρέμα μπαίνει στο γερό δέρμα για πρόληψη του εκζέματος και όχι στο δέρμα που ήδη έχει κοκκινίλες.
• Τα νύχια πρέπει να κόβονται συχνά.
• Τα ρούχα πρέπει να είναι βαμβακερά. Τα μάλλινα, τα νάιλον, τα συνθετικά ερεθίζουν το δέρμα του ατοπικού παιδιού.
• Τα ρούχα να πλένονται σε πλυντήριο, που γίνεται τέλειο ξέβγαλμα, και να μην προστίθεται μαλακτικό.
• Το δωμάτιο του παιδιού πρέπει να είναι λιτό, χωρίς μικροαντικείμενα, χνουδωτά παιχνίδια και φλοκάτες, να καθαρίζεται τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα με ηλεκτρική σκούπα και να αερίζεται καλά. Η σκόνη με τα ακάρεα δρουν ερεθιστικά όχι μόνο στο δέρμα αλλά και στο αναπνευστικό σύστημα του παιδιού.
• Οι τροφές που περιέχουν συντηρητικά και χρωστικές πρέπει να αποφεύγονται.

Άλλοι περιορισμοί στη δίαιτα έχουν θεραπευτική αξία, μόνο όταν επαναληπτικά επιδεινώνεται η δερματοπάθεια μετά από χορήγηση της συγκεκριμένης τροφής. Για παράδειγμα, όταν η απομάκρυνση του αυγού από το διαιτολόγιο του παιδιού για 3 εβδομάδες προκαλέσει βελτίωση του εκζέματος και η επαναχορήγησή του έξαρση (η έξαρση παρατηρείται άμεσα), τότε το παιδί δεν πρέπει να παίρνει τη συγκεκριμένη τροφή για τον επόμενο ένα χρόνο. Η τροφική αλλεργία είναι παροδική. Βέβαια ο πειραματισμός γίνεται όταν υπάρχει υποψία για τροφική αλλεργία. Όταν είμαστε σίγουροι, τότε οποιοσδήποτε πειραματισμός ιδιαίτερα στο σπίτι είναι επικίνδυνος.

Τονίζεται ότι τα διάφορα εργαστηριακά τεστ αλλεργίας δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα για τη διάγνωση της ατοπικής δερματίτιδας. Όταν το rast test π.χ. στο γάλα αγελάδας είναι θετικό, τότε η πιθανότητα να ισχύει και κλινικά είναι μόλις 25%, όταν είναι αρνητικό τότε η πιθανότητα να είναι αρνητικό και στην πράξη είναι 90%. Δηλαδή με τον εργαστηριακό έλεγχο αξιολογείται το αρνητικό και όχι το θετικό αποτέλεσμα.

Τέλος, πρέπει όσο είναι δυνατόν να αποφεύγεται το δυσμενές ψυχικό κλίμα που μπορεί να προκαλέσει έξαρση ή επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας.

Πρόγνωση

Συνήθως οι ήπιες μορφές υποχωρούν τα πρώτα χρόνια της ζωής ή το πολύ μέχρι την εφηβεία.

Το παιδί όμως με την ατοπική δερματίτιδα έχει αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξει και άλλο ατοπικό νόσημα (30-50%). Επομένως τα μέτρα πρόληψης πρέπει να αποτελούν τρόπο ζωής για το παιδί και όλη την οικογένεια.