Ο γυναικείος οργανισμός είναι ένα πολύπλοκο σύστημα που προκειμένου να λειτουργήσει σωστά πρέπει να έχει τα απαραίτητα συστατικά και ιχνοστοιχεία. Είναι σκόπιμο λοιπόν μία γυναίκα που σκοπεύει να μείνει έγκυος να «προετοιμάσει» τον οργανισμό της, τουλάχιστον τρεις με έξι μήνες πριν τις προσπάθειες σύλληψης, προκειμένου να δημιουργήσει τις καλύτερες δυνατές συνθήκες στο αναπαραγωγικό της σύστημα και να κάνει με τον τρόπο αυτό ευκολότερη την σύλληψη αλλά και την επικείμενη εγκυμοσύνη.

Σωματικό βάρος και σύλληψη

Το αυξημένο σωματικό βάρος (Δείκτης Μάζας Σώματος , ΔΜΣ > του 25) αλλά και το ελαττωμένο  (ΔΜΣ < του 18,5), αποτελούν παράγοντες ανασταλτικούς για την σύλληψη αλλά και για την πορεία μίας κύησης. Ο λόγος είναι πως και στις δύο περιπτώσεις συχνά υπάρχουν διαταραχές ωοθυλλακιορηξίας που εκδηλώνονται ως διαταραχές του κύκλου (απουσία εμμήνου ρύσης ή/ και έμμηνος ρύση πολύ συχνά ή πολύ αραιά, με μεγάλη διάρκεια). Υπάρχει λοιπόν περίπτωση γυναίκες υπέρβαρες ή λιποβαρείς να μην μπορούν να συλλάβουν. Για τον λόγο αυτό, κάθε γυναίκα που πρόγραμματίζει μία εγκυμοσύνη πρέπει να φροντίζει να βρίσκεται στα σωστά επίπεδα βάρους σε σχέση με το ύψος της και την κατασκευή της.

Σίδηρος, φυλλικό οξύ και σύλληψη

Η έλλειψη σιδήρου και η βαριά αναιμία αποτελούν παράγοντες ανασταλτικούς για την σύλληψη, καθώς η φύση «προστατεύει» την γυναίκα από μία κύηση που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει! Αυτό βέβαια σε περιπτώσεις πολύ βαριάς αναιμίας. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας συχνά διαπιστώνεται έλλειψη σιδήρου, συνήθως λόγω της εμμήνου ρύσης, αλλά και φυλλικού οξέος λόγω μη επαρκούς κατανάλωσης λαχανικών. Καθώς λοιπόν το φυλλικό οξύ συμβάλλει στην αποτελεσματική απορρόφηση του σιδήρου, η έλλειψη του επιδεινώνει την αναιμία.

Η επίτευξη ωστόσο ενός φυσιολογικού αιματοκρίτη και η επάρκεια του οργανισμού σε σίδηρο και φυλλικό οξύ αποτελούν σημαντικές συνιστώσες για μία σύλληψη αλλά και για μια καλή εγκυμοσύνη.

Γνωρίζουμε πως οι μητέρες που δεν έχουν ικανοποιητικές ποσότητες φυλλικού οξέως έχουν  αυξημένο κίνδυνο για ανωμαλίες διάπλασης του νευρικού σωλήνα του εμβρύου, όπως η δισχιδής ράχη. Για αυτό και με την διαπίστωση της κύησης ξεκινά και η χορήγηση συπληρώματος φυλλικού οξέος. Το καλύτερο όμως είναι η μέλλουσα μητέρα να έχει ξεκινήσει την αύξηση των επιπέδων του φυλλικού πριν τη σύλληψη, μέσω συμπληρωμάτων αλλά και μέσω σωστής διατροφής. Πριν ακόμη από τις προσπάθειες σύλληψης η γυναίκα πρέπει να λαμβάνει τουλάχιστον 400 μικρογραμμάρια φυλλικού οξέος καθημερινά. Μπορούμε λοπόν  να ενισχύσουμε την πρόσληψη φολικού οξέως επιλέγοντας τροφές όπως:

• Πράσινα λαχανικά: λάχανο, μπρόκολο, σπανάκι, λαχανάκια Βρυξελλών, φρέσκα κρεμμύδια, κατσαρό λάχανο, μπάμιες και φασολάκια φρέσκα.
• Όσπρια : ρεβίθια, μαυρομάτικα φασόλια και φακές
• Ενισχυμένα δημητριακά για πρωινό
• Ψωμί και κουλούρια ολικής άλεσης και πολύσπορα, ή προϊόντα με πρόσθετο φολικό οξύ.

Το φυλλικό οξύ χάνεται εύκολα κατά το μαγείρεμα, έτσι καλό είναι τα λαχανικά να μαγειρεύονται στον ατμό ή να βράζονται σε πολύ λίγο νερό για λίγη ώρα, ώστε να διατηρούνται όσα περισσότερα από τα συστατικά τους γίνεται.

Οι πηγές σιδήρου μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: ζωικής προέλευσης  και φυτικής προέλευσης.

Η φυτικής προέλευσης πηγές σιδήρου είναι το μπρόκολο, οι φακές, το σουσάμι, το σπανάκι, τα ρεβύθια, τα κάσιους, η σόγια και τα κόκκινα φασόλια. Ο οργανισμός δεν απορροφά το σίδηρο το ίδιο εύκολα από της φυτικές τροφές όσο από της ζωικής προέλευσης τροφές. Η πρόσληψη του μπορεί να αυξηθεί με την κατανάλωση Βιταμίνης C, (π.χ. πορτοκάλι και λοιπά εσπεριδοειδή, μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, λάχανο, κουνουπίδι, πιπεριά, ακτινίδιο, πατάτα, φράουλες, τομάτα) και κιτρικό οξύ (π.χ. λεμόνια και λοιπά εσπεριδοειδή, ακτινίδιο, φράουλες), καθώς τα συστατικά αυτά διευκολύνουν την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό.

Καλές πηγές ζωικής προέλευσης σιδήρου αποτελεί το σηκώτι, το μοσχαρίσο και χοιρινό κρέας, το κοτόπουλο και η γαλοπούλα, αλλά και ψάρια και θαλασσινά όπως τα στρείδια, ο μπακαλιάρος, η πέρκα, ο τόνος και ο σολωμός. Υψηλότερη περιεκτικότητα σε σίδηρο έχει  το βοδινό κρέας, με 3,5 mg σιδήρου ανά μερίδα. Το κοτόπουλο περιέχει 0,7 mg σιδήρου ανά μερίδα.

Βιταμίνη D

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανεπάρκεια της Βιταμίνης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό του ασβεστίου και στην χρησιμοποίησή του από τα οστά. Παράγεται ενδογενώς στον οργανισμό και για την παραγωγή και ενεργοποίησή της απαραίτητη είναι η έκθεση του δέρματος στον ήλιο, χωρίς χρήση αντιηλιακών. Λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής αλλά και των βλαβερών επιπτώσεων της ηλιακής ακτινοβολίας, ακόμη και σε χώρες όπως η Ελλάδα που έχουν τους περισσότερους μήνες του έτους ηλιοφάνεια, παρατηρείται ανεπάρκεια της βιταμίνης D.

Η βιταμίνη D μπορεί να ληφθεί και εξωγενώς, μέσω των τροφών ή συμπληρωμάτων. Τα γαλακτοκομικά, το κόκκινο κρέας, τα λιπαρά ψάρια, τα πορτοκάλια και τα αυγά είναι πλούσια σε βιταμίνη D.

Σε έρευνες των τελευταίων ετών διαπιστώθηκε πως η βιταμίνη D παίζει ρόλο και στην σύλληψη, καθώς σε ανασκόπηση μελετών φάνηκε πως οι γυναίκες με επαρκή επίπεδα βιταμίνης D είχαν 46% περισσότερες πιθανότητες να μείνουν έγκυοι και 33% περισσότερες πιθανότητες να φέρουν στον κόσμο υγιές παιδί. Αλλά και κατά την κύηση, η ανεπάρκεια της βιταμίνης D συνδέεται με διαταραχές της οστεογένεσης του εμβρύου.

Η βέλτιστη ημερήσια δόση της βιταμίνης D για την περίοδο πριν την σύλληψη και την κύηση δεν είναι καθορισμένη. Οι Διεθνείς Επιστημονικές Εταιρείες ωστόσο συνιστούν χορήγηση 400-800 IU ημερησίως.

Ασβέστιο

Το ασβέστιο αποτελεί το βασικότερο συστατικό των οστών. Παρότι βρίσκεται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα γαλακτοκομικά, πολλές γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας δεν προσλαμβάνουν επαρκείς ποσότητες ασβεστίου λόγω κακής διατροφής. Η τυχόν ανεπάρκεια επίσης της βιταμίνης D οδηγεί σε αδυναμία απορρόφησης του από το πεπτικό αλλά και χρησιμοποίησης του από τα οστά.

Καθώς η μόνη πηγή ασβεστίου για την δημιουργία του σκελετού του εμβρύου είναι η μητέρα, η μη επαρκής χορήγηση ασβεστίου κατά την κύηση μπορεί να οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε οστεοπόρωση της μητέρας, ιδιαίτερα αν πριν την κύηση η μητέρα δεν έχει επαρκή οστική πυκνότητα και σωστά επίπεδα ασβεστίου. Είναι λοιπόν σημαντικό στην περίοδο πριν την σύλληψη η γυναίκα να καταναλώνει επαρκείς  ποσότητες γαλακτοκομικών. Για την περίοδο της κύησης και του θηλασμού συστήνεται η καθημερινή λήψη 1000 mgr ασβεστίου.

Ιώδιο

Το ιώδιο αποτελεί βασικό ιχνοστοιχείο του ανθρώπινου σώματος, καθώς είναι απαραίτητο για την παραγωγή των θυροειδικών ορμονών από τον θυρεοειδή, της τρι-ιωδιθυρονίνης και της θυροξίνης.

Η θυροξίνη διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση του μεταβολισμού για όλα τα κύτταρα του οργανισμού.

Τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί πως η έλλειψη ιωδίου έχει αρνητικές επιπτώσεις στην γονιμότητα. Η γυναίκες με ανεπάρκεια ιωδίου φαίνεται να έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να συλλάβουν σε σχέση με εκείνες που έχουν φυσιολογικά επίπεδα ιωδίου στον οργανισμό τους. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται σε δυσλειτουργία των θυρεοειδικών ορμονών λόγω της έλλειψης του ιωδίου, που επηρεάζουν με την σειρά τους την ωοθηκική λειτουργία. Αλλά και στην διάρκεια της κύησης οι ανάγκες σε ιώδιο αυξάνουν, καθώς ο θυρεοειδής του εμβρύου ξεκινά να παράγει θυρεοειδικές ορμόνες από την 12η εβδομάδα, έχοντας ως μόνη πηγή ιωδίου την πρόσληψη από την μητέρα. Μία σοβαρή λοιπόν έλλειψη ιωδίου μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή θυρεοειδική λειτουργία με αποτέλεσμα την αδυναμία ωρίμανσης του εμβρυϊκού εγκεφάλου και τη νοητική υστέρηση.

Ιώδιο βρίσκουμε στο αλάτι, στα ψάρια του αλμυρού νερού και τα οστρακοειδή, στα γαλακτοκομικά (τυρί, γιαούρτι, γάλα) και τα αυγά. Καθώς ωστόσο στις μέρες μας η διατροφή μας μπορεί να μην μας παρέχει την σωστή ποσότητα ιωδίου, μπορούμε να αναζητήσουμε σκευάσματα που περιέχουν και ιώδιο, ακόμη και από την περίοδο πριν την σύλληψη.

Βιταμίνη Β12

Το σύμπλεγμα των βιταμινών Β συμβάλλει στην ενίσχυση της αναπαραγωγικής ικανότητας. Ειδικά, η Β6 είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της εγκυμοσύνης. Επίσης, η Β12 βοηθά στην ενδυνάμωση του ενδομήτριου που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου αποβολής, ενώ στους άνδρες συμβάλλει στην αύξηση της ποσότητας σπέρματος.

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα

Τα λιπαρά αυτά οξέα δεν μπορούμε να τα παράγουμε  στο σώμα μας, γι’ αυτό τα προσλαμβάνουμε μέσω της διατροφής. Τα Ω-3 λιπαρά οξέα προάγουν την γονμότητα ρυθμίζοντας την ορμονκή λειτουργία και ωοθυλακιορρηξία, βελτιώνοντας την τραχηλική βλέννη και  αυξάνοντας  την ροή του αίματος στη μήτρα.  Επίσης, μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί δείχνουν τη συμβολή τους στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου και του δείκτη νοημοσύνης του εμβρύου.

Για τις γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν συστήνεται η λήψη τουλάχιστον 650 mgr καθημερινά.

Χρήσιμες Συμβουλές

• Πίνουμε πολύ νερό και αποφεύγουμε τα αναψυκτικά
• Καλό είναι να μην καταναλώνουμε καθόλου αλκοόλ
• Προσέχουμε την καφείνη
• Αποφεύγουμε τα γλυκα και την ζάχαρη

Συμπερασματικά

Αυτό που αναλύσαμε πρακτικά παραπανω, δεν είναι άλλο από μία ισορροπημένη Μεσογειακή Διατροφή. Τα γεύματα μας να είναι 4-5 την ημέρα και να περιλαμβάνουν:

• Ωμά λαχανικά και φρούτα
• Όσπρια
• Γαλακτοκομικά
• Κρέας αλλά με μέτρο…
• Ψάρια
• Προϊόντα ολικής άλεσης

Η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό του ασβεστίου και στην χρησιμοποίησή του από τα οστά. Παράγεται ενδογενώς στον οργανισμό και για την παραγωγή και ενεργοποίησή της απαραίτητη είναι η έκθεση του δέρματος στον ήλιο, χωρίς χρήση αντιηλιακών. Λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής αλλά και των βλαβερών επιπτώσεων της ηλιακής ακτινοβολίας, ακόμη και σε χώρες όπως η Ελλάδα που έχουν τους περισσότερους μήνες του έτους ηλιοφάνεια, παρατηρείται ανεπάρκεια της βιταμίνης D.